हरिसरण जमकटेल, काठमाडौं । नेपाली राजनीति लामो समयदेखि नकारात्मकता, आरोप-प्रत्यारोप, र अराजक शैलीको विरोधमै सीमित रहँदै आएको छ। लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा आलोचना आवश्यक छ, तर केवल विरोध गरेर मुलुक अगाडि बढ्न सक्दैन। जब विरोध स्वयं उद्देश्य बन्छ, त्यसले समाजमा निराशा मात्र फैलाउँछ।

पछिल्लो समय, सामाजिक सञ्जालदेखि संसद्‌सम्म, सडक आन्दोलनदेखि राजनीतिक सम्बोधनसम्म, नेपाली राजनीतिक वृत्तमा चर्को विरोध गर्ने, दोषारोपण गर्ने, र असहमति जनाउने शैली हावी भएको छ। यसरी निरन्तरको नकारात्मक बहसले नेपाललाई कहाँ पुर्‍याउँदैछ? के केवल सरकारको आलोचना गर्नु मात्र परिवर्तनको माध्यम हो?

अब नेपालमा ‘समाधानसहितको सभ्य तर्कको संस्कार’ विकास गर्न आवश्यक छ। सरकारले ल्याउने नीतिहरूको अध्ययन गरी, तिनको कमजोरी औंल्याउनु उचित हो। तर, विरोध गर्दा सुधारका सम्भावित उपायसमेत प्रस्तुत गर्नुपर्छ। व्यक्तिगत आरोप-प्रत्यारोप होइन, तथ्यमा आधारित, सभ्य, र रचनात्मक तर्कको माध्यमबाट समाधानमुखी राजनीति स्थापित गर्नुपर्छ।

चर्को विरोध, तर विकल्प शून्य

लोकतन्त्रमा असहमति राख्ने अधिकारलाई सम्मान गरिनुपर्छ। सरकार गलत नीति लागू गर्न खोजेमा त्यसको विरोध हुनु स्वाभाविक हो। तर, अहिलेको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा विरोध स्वयं उद्देश्य बनेको देखिन्छ।

नेतृत्वलाई हेर्ने दृष्टिकोण नै बदलिएको छ। कोही नेता सफल भए भने पनि उनको कमजोरी खोज्ने, बदनाम गर्ने प्रवृत्ति बलियो बनेको छ। नीति निर्माणमा पनि ‘यो गलत छ’ भन्ने मात्र सुनिन्छ, तर ‘के गर्नुपर्छ?’ भन्ने पक्ष कमजोर देखिन्छ।

राजनीतिक नेतृत्वको अराजक शैली
१. संसद्मा विकास निर्माण र जनकल्याणकारी कार्यक्रमहरूबारे बहस हुनुपर्ने हो, तर व्यक्तिगत आरोप-प्रत्यारोपमै बहस सीमित देखिन्छ।
२. सरकारले ल्याएका नीति तथा कार्यक्रमहरूको गहिरो अध्ययन नगरी एकपक्षीय आलोचना गर्ने प्रवृत्ति बढ्दै गएको छ।
३. राजनीतिक दलहरू चुनावताका जनतालाई आश्वासन दिन्छन्, तर सत्तामा पुगेपछि समस्या समाधान गर्नेभन्दा पनि दोष अरूलाई थोपर्ने संस्कार बढ्दो छ।

सञ्चार माध्यम र सामाजिक सञ्जालको भूमिका
१. सञ्चार माध्यमहरू तथ्यमा आधारित खोजमूलक पत्रकारिताभन्दा सनसनीपूर्ण समाचारमा केन्द्रित हुन थालेका छन्।
२. सामाजिक सञ्जालमा प्रमाणबिनाका आरोप र हल्लाहरूको खेती भइरहेको छ।
३. गलत सूचना प्रवाहका कारण समाजमा आक्रोश मात्र बढिरहेको छ, समाधानमुखी बहस सानो दायरा भित्र सीमित छ।

समस्या पहिल्याउने मात्रै होइन, समाधान खोज्नुपर्छ

नेपालमा बेरोजगारी, भ्रष्टाचार, आर्थिक मन्दी, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवामा देखिएका समस्याहरूलाई लिएर चौतर्फी आलोचना गरिन्छ। तर, आलोचना मात्र पर्याप्त छैन, समस्याको समाधान खोज्नु पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण छ।

१. अर्थतन्त्र सुधारका उपायहरू खोज्नुपर्छ
• केवल ‘नेपालको अर्थतन्त्र धराशायी छ’ भन्ने होइन, कसरी सुधार गर्न सकिन्छ भनेर बहस गरिनुपर्छ।
• वैदेशिक लगानी आकर्षित गर्ने, घरेलु उद्योग प्रवर्द्धन गर्ने, निर्यातमुखी उत्पादन वृद्धि गर्ने उपायबारे छलफल गर्नुपर्छ।

२. रोजगारीको अवसर बढाउने रणनीति आवश्यक
• ‘नेपालमा बेरोजगारी बढ्दैछ’ भन्ने मात्र होइन, आत्मनिर्भर बनाउने नीतिहरू विकास गर्नुपर्छ।
• सीपमूलक शिक्षा, उद्यमशीलताको प्रवर्द्धन, कृषि र पर्यटनलाई आधुनिकीकरण गर्ने उपाय अपनाउनुपर्छ।

३. शिक्षा प्रणालीलाई सुधार्ने आवश्यकता
• ‘शिक्षा प्रणाली असफल भयो’ भन्ने मात्र होइन, व्यावसायिक तथा सीपमूलक शिक्षा प्रणाली लागू गर्ने योजना ल्याइनुपर्छ।

४. सुशासन र पारदर्शिता बढाउनुपर्छ
• ‘भ्रष्टाचार बढ्यो’ भन्ने मात्र होइन, कसरी नियन्त्रण गर्ने भन्नेबारे ठोस योजना बनाइनुपर्छ।
• पारदर्शिता बढाउने प्रविधिमैत्री प्रशासन, डिजिटल गभर्नेन्स लागू गर्नुपर्ने आवश्यक छ।

अबका नेता कस्ता हुनुपर्छ?

नेपाललाई अब जस्ता पनि नेता होइन, दूरदृष्टि भएका, समाधान प्रस्तुत गर्न सक्ने, योजना कार्यान्वयन गर्न सक्ने नेता चाहिएको छ।
१. विरोध गरेर होइन, कार्य गरेर देखाउने नेता।
२. भावनात्मक उत्तेजनाले होइन, तथ्यमा आधारित छलफल गर्ने नेता।
३. आरोप-प्रत्यारोप होइन, देशलाई समृद्धिको दिशामा लैजान स्पष्ट योजना बनाउने नेता।

जनताले अब भाषण होइन, काम हेर्न चाहन्छन्। विपक्षमा हुँदा गफ दिने र सत्तामा पुगेपछि बिर्सने परिपाटिलाई अन्त्य गर्नुपर्छ।
राजनीति, मिडिया, र नागरिक समाज अब केवल आलोचना गर्न होइन, समाधान खोज्नतर्फ लाग्नुपर्छ।
• संसद्‌मा हुलदंगा होइन, नीति सुधारको छलफल हुनु पर्छ।
• मिडियाले सनसनी फैलाउने होइन, तथ्यमा आधारित बहस लाई प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ।
• सामाजिक सञ्जालमा उत्तेजक गाली होइन, समाधानमुखी तर्क प्रस्तुत गरिनुपर्छ।

अब नेपाललाई नयाँ सोच, सकारात्मक दृष्टिकोण, र समाधानमुखी नेतृत्व आवश्यक छ। केवल आलोचना गरेर, नकारात्मकता फैलाएर, वा उत्तेजित भाषण दिएर देश अघि बढ्दैन। जनताले अब यथार्थपरक नीति, कार्यान्वयन, र दीर्घकालीन सोचका आधारमा निर्णय गर्ने समय आएको छ।

अब निराशाको राजनीति होइन, आशा जगाउने नेतृत्व आवश्यक छ।